Κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων για την παγκόσμια ημέρα κατά του άσθματος στην Ελλάδα τον περασμένο Μάιο, παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα της πρώτης μεγάλης κλίμακας έρευνας για τη διείσδυση της πάθησης στην πληθυσμό της χώρας, τα συμπτώματα και τις περιοχές της Ελλάδας με τα μεγαλύτερα ποσοστά .

Η Ομάδα Άσθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας που πραγματοποίησε την πρώτη Πανελλαδική Επιδημιολογική μελέτη για το Άσθμα προσδιόρισε για πρώτη φορά με στατιστικά αποδεκτό τρόπο, τη συχνότητα εμφάνισης του άσθματος στον ελληνικό πληθυσμό. Το ερωτηματολόγιο στηρίχθηκε στις υποδείξεις της Ομάδας Άσθματος και βασίστηκε σε διεθνώς αποδεκτά ερωτηματολόγια αυτού του τύπου.

 

Στη μελέτη συμμετείχαν 2.632 άτομα και τα αποτελέσματα της έδειξαν ότι το 8,6% του γενικού πληθυσμού στην Ελλάδα έχει άσθμα. Η συχνότητα του άσθματος στις διάφορες ηλικιακές ομάδες αυξάνεται με την ηλικία. Η αύξηση αυτή μπορεί να αποδοθεί στην πιθανή υποδιάγνωση του άσθματος στην παιδική ηλικία και στην πιθανή υπερδιάγνωση στην τρίτη ηλικία (όπου πιθανώς συγχέεται με την άλλη κοινή πάθηση του αναπνευστικού, τη Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια).

Στο χάρτη της γεωγραφικής κατανομής της νόσου, φαίνεται ότι το άσθμα είναι συχνότερο στην Αττική, στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη, με μικρότερα ποσοστά να παρατηρούνται στη Βόρεια Ελλάδα και τις νησιωτικές περιοχές της χώρας. Οι διαφορές αυτές πιθανώς οφείλονται στις κλιματολογικές συνθήκες των διαφόρων περιοχών αλλά και τη διαφορετική έκθεση σε ερεθιστικούς παράγοντες και αλλεργιογόνα του περιβάλλοντος.

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι περισσότεροι από 900.000 Έλληνες αντιμετωπίζουν κάποιας μορφής άσθμα. Επομένως εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι ένα ποσοστό από αυτή την πληθυσμιακή ομάδα, έστω και μικρό, αφορά και εκείνους που ασχολούνται με τον αθλητισμό.

Άσθμα και Πρωταθλητισμός

Η πιο κοινή χρόνια ασθένεια μεταξύ των αθλητών που αγωνίζονται στους Ολυμπιακούς Αγώνες είναι το άσθμα. Δεν είναι τυχαίο ότι το άσθμα είναι ένας κίνδυνος που σχετίζεται με δραστηριότητες που απαιτούν αυξημένο αερισμό, όπως ο αθλητισμός υψηλής απόδοσης. Μία θεραπεία για την πάθηση είναι η εισπνοή β-αγωνιστών πριν από την άσκηση ως μέσο αποτροπής των συμπτωμάτων άσθματος.

Πρόκειται για βρογχοδιασταλτικό φάρμακο που ανοίγει τους αεραγωγούς χαλαρώνοντας τους μύες γύρω από τους αεραγωγούς που μπορεί να σφίξουν κατά τη διάρκεια μιας κρίσης άσθματος ή στη ΧΑΠ (χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια). Οι βήτα-αγωνιστές μπορούν να χορηγηθούν με συσκευές εισπνοής ή με χάπια απο το στόμα. Ονομάζονται «αγωνιστές» επειδή ενεργοποιούν τον υποδοχέα βήτα-2 στους μύες που περιβάλλουν τους αεραγωγούς.

Η διαστολή των αεραγωγών βοηθά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της δύσπνοιας. Οι αγωνιστές βήτα-2 έχει αποδειχθεί ότι ανακουφίζουν από τη δύσπνοια σε πολλούς ασθενείς με άσθμα και ΧΑΠ. Η δράση των βήτα-2 αγωνιστών ξεκινά μέσα σε λίγα λεπτά μετά την εισπνοή και διαρκεί περίπου 4 ώρες. Λόγω της γρήγορης έναρξης δράσης τους, οι βήτα-2 αγωνιστές είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι για ασθενείς που έχουν οξεία δύσπνοια, αλλά, λόγω της μικρής διάρκειας δράσης τους, πολλές δόσεις βήτα-αγωνιστών είναι συχνά απαραίτητες κάθε μέρα. Οι παρενέργειες των βήτα-2 αγωνιστών περιλαμβάνουν άγχος, τρόμο, αίσθημα παλμών ή γρήγορο καρδιακό ρυθμό και χαμηλό κάλιο στο αίμα.

Ο κανονισμός του Παγκόσμιου Οργανισμού Αντιντόπινγκ-WADA

Ωστόσο οι β-αγωνιστές αποτελούν πρόβλημα για τα στελέχη του Παγκόσμιου Οργανισμού Αντιντόπινγκ (WADA), καθώς τα φάρμακα έχουν συνδεθεί με τη βελτίωση της απόδοσης. Στην πραγματικότητα, οι ασθματικοί αθλητές, που έχουν βάσιμους ιατρικούς λόγους να χρησιμοποιούν β-αγωνιστές, έχουν σταθερά καλύτερες επιδόσεις από μη ασθματικούς αθλητές στους αγώνες. Υπήρξαν ανεπιβεβαίωτες εικασίες ότι αθλητές που δεν έχουν άσθμα μπορεί επίσης να λαμβάνουν β-αγωνιστές με την ελπίδα να αποκτήσουν τη δική τους ώθηση στην απόδοση.

 

Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο British Journal of Sports Medicine επιδιώκει να ρίξει μια πιο ολοκληρωμένη ματιά στην επίδραση των β-αγωνιστών στην αθλητική απόδοση, εξετάζοντας μια ευρεία επιλογή φαρμάκων β-αγωνιστών, συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων που επιτρέπονται και απαγορεύονται από την WADA.

Όταν οι εισπνεόμενοι β-αγωνιστές κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1972, απαγορεύτηκαν αμέσως από την WADA ως πιθανές ουσίες ντόπινγκ. Με τα χρόνια η WADA επανεξέτασε τη χρήση τους και βελτίωσε τη στάση του Οργανισμού, αποδεικνύοντας την ακανθώδη εύρεση μιας δίκαιης θέσης όσον αφορά τη χρήση τους. Από τον Ιανουάριο του 2020, επιτρέπονται μόνο τρεις β-αγωνιστές — σαλβουταμόλη, φορμοτερόλη και σαλμετερόλη — και μόνο σε εισπνεόμενη μορφή. Η από του στόματος κατανάλωση φαίνεται να έχει μεγαλύτερη επίδραση στην απόδοση.

Πρωταρχικό ενδιαφέρον για τους συγγραφείς της μελέτης είναι η επιβεβαίωση και η μέτρηση της βελτίωσης της απόδοσης που επιτυγχάνεται από τους β-αγωνιστές όταν λαμβάνονται από αθλητές που δεν έχουν άσθμα.

Η έρευνα που επιβεβαιώνει τη σχέση απόδοσης και φαρμάκων για το άσθμα

Οι ερευνητές πραγματοποίησαν μια μετα-ανάλυση 34 υπαρχουσών μελετών που τεκμηριώνουν 44 τυχαιοποιημένες δοκιμές που αναφέρονταν σε 472 συμμετέχοντες. Η δεξαμενή των ατόμων που συμπεριλήφθηκαν ήταν ευρεία, περιλαμβάνοντας τόσο μη προπονημένους όσο και ελίτ αθλητές. Επιπλέον, οι εργαστηριακές δοκιμές, σε αντίθεση με τους πραγματικούς αγώνες, παρακολουθούσαν την απόδοση.

Αξιολογήθηκαν τα αποτελέσματα τόσο των απαγορευμένων από τη WADA όσο και των εγκεκριμένων β-αγωνιστών.

Αυτό που έδειξε η μετα-ανάλυση είναι ότι οι επί του παρόντος εγκεκριμένοι β-αγωνιστές δεν βελτίωσαν σημαντικά την αθλητική απόδοση μεταξύ εκείνων χωρίς άσθμα .Μάλιστα το ελάχιστο όφελος που μπορεί να παράγουν ήταν αρκετό για να ωθήσει τους συγγραφείς της μελέτης να αναφέρουν ότι «είναι ακόμη αβέβαιο εάν εγκεκριμένες δόσεις βελτιώνουν την αναερόβια απόδοση». Σημειώνουν πάντως ότι το μικροσκοπικό αποτέλεσμα αυξήθηκε ελαφρώς κατά τη διάρκεια πολλών εβδομάδων λήψης β-αγωνιστών.

Ωστόσο η ίδια μελέτη διαπίστωσε ότι για αθλητές χωρίς άσθμα, η χρήση των επί του παρόντος απαγορευμένων β-αγωνιστών οδήγησε πράγματι σε βελτιωμένη απόδοση. Οι συγγραφείς επισημαίνουν ότι «Η μετα-ανάλυσή μας δείχνει ότι οι β2-αγωνιστές βελτιώνουν την αναερόβια απόδοση κατά 5%, μια βελτίωση που θα άλλαζε το αποτέλεσμα των περισσότερων αθλητικών αγώνων».

Αυτό το 5% είναι ένας μέσος όρος. Η απόδοση σε σπριντ 70 μέτρων βελτιώθηκε κατά 3%, ενώ η απόδοση δύναμης, MVC (μέγιστη εκούσια συστολή/maximal voluntary contraction), βελτιώθηκε κατά 6 %!

 

Η ανάλυση αποκάλυψε επίσης ότι διαφορετικά αποτελέσματα παρήχθησαν με διαφορετικές μεθόδους κατάποσης. Τα ποσοστά που αναφέρονται παραπάνω φάνηκαν όταν ένας β-αγωνιστής λήφθηκε από το στόμα με χάπι. Τα αποτελέσματα ήταν λιγότερο έντονα όταν εισπνέονταν οι απαγορευμένες ουσίες.

Δεδομένης της διαφοράς μεταξύ των αποτελεσμάτων για τους επιτρεπόμενους και τους απαγορευμένους β-αγωνιστές, τα συμπεράσματα της μελέτης υποδηλώνουν ότι η WADA έχει δίκιο, τουλάχιστον όσον αφορά την επιλογή των επιτρεπόμενων β-αγωνιστών, καθώς και την επιτρεπόμενη μέθοδο δοσολογίας και χρήσης.

Αυτή η μελέτη θα πρέπει να ενδιαφέρει την WADA και οποιονδήποτε ενδιαφέρεται για τη διασφάλιση ίσων ευκαιριών σε ανταγωνιστικά αθλήματα. Τα αποτελέσματά υποστηρίζουν ξεκάθαρα την επαγρύπνηση, με την έκθεση να καταλήγει στο ότι «Η χρήση των β2-αγωνιστών σε αθλητές θα πρέπει να ρυθμίζεται και να περιορίζεται σε αυτούς με διάγνωση άσθματος τεκμηριωμένη με αντικειμενικές εξετάσεις».