Η αφετηρία μας είναι το βλαχοχώρι Ματσούκι (1050 μέτρα υψόμετρο).Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του νομού Ιωαννίνων σε απόσταση από την πόλη 85 χλμ. Ανήκει στον Δήμο Βόρειων Τζουμέρκων που έχει έδρα το κεφαλοχώρι Πράμαντα. Η οδική σύνδεση με το Ματσούκι πραγματοποιείται μέσω του χωριού Χριστοί. Λέγεται ότι πήρε το όνομά του, από το γεγονός ότι οι κάτοικοί του, αντιμετώπιζαν τα παλιά χρόνια τους εχθρούς τους, με ματσούκια. Δηλαδή κομμάτια από ξύλο. Είναι χτισμένο στην δυτική πλαγιά των Τζουμέρκων(Αθαμανικά όρη) κάτω από την κορυφή της Κακαρδίτσας. Κατά κύριο λόγο είναι κτηνοτροφικό χωριό.

 

Το χωριό είναι πετρόκτιστο, έχει σοκάκια από καλντερίμια και μία πλατεία με θέα, που μπορούμε να κάνουμε μία βόλτα να τα δούμε. Επίσης να επισκεφθούμε το παλιό σχολειό, το μουσείο με χειρόγραφα και εικόνες από την μονή Βύλιζας που θα περάσουμε σε λίγο. Επισκεπτόμαστε τον εντυπωσιακό νερόμυλο(που είναι σε ενέργεια) με την ντριστέλα (δηλαδή την νεροτριβή),ο οποίος έχει ανακηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Ξεκινάμε από την δυτική είσοδο του χωριού όπως ήρθαμε. Κοιτάζουμε προς δυτικά και έχουμε το χωριό πίσω μας. Στην άκρη του χωριού και στα δεξιά μας μπαίνουμε για λίγο στο δρόμο και στην πρώτη στροφή αρχίζει το πετρόκτιστο φαρδύ καλντερίμι. Συνεχίζουμε μέσα σ' αυτό έχοντας στα αριστερά μας το Ματσουκιώτικο ρέμα. Η θέα προς τις καταπράσινες χαράδρες και βουνοπλαγιές είναι τέλεια. Προχωράμε το μονοπάτι το οποίο είναι και προστατευμένο από αριστερά με πέτρινο υπερυψωμένο τοίχο. Φθάνουμε στην μονή Βύλιζας (υψόμετρο 980 μέτρα), της οποίας η εκκλησία είναι τοιχογραφημένη.

Η μονή είναι αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Τα χειρόγραφα και οι εικόνες είναι του 14ου και 15ου αιώνα. Η ίδρυση της ανάγεται στους μεσοβυζαντινούς χρόνους. Επειδή είναι σε πανοραμικό σημείο και μπορεί να επιβλέπει και να παρατηρεί τα γύρω βουνά, πήρε το όνομά της από το λατινικό vigil που σημαίνει επιφυλακή. Μετά την στάση μας συνεχίζουμε το μονοπάτι με βόρεια κατεύθυνση το οποίο έχει πανοραμική θέα προς τις βουνοπλαγιές και χαράδρες και στα αριστερά μας βλέπουμε τον Καλαρίτικο ποταμό. Η σήμανση είναι κόκκινο χρώμα και μέσα από δασωμένη πλαγιά τραβερσάρουμε και χάνουμε ομαλά υψόμετρο και βρισκόμαστε μέσα στην χαράδρα του Κάρλιμπου ποταμού(υψόμετρο 770 μέτρα), που είναι παραπόταμος του Καλαρίτικου.

Περνάμε πάνω από ένα πέτρινο γεφύρι που χάνεται από την βλάστηση και ανηφορίζουμε για την απέναντι πλαγιά. Εδώ κάνει ένα ξέφωτο, σταματάμε να θαυμάσουμε την θέα και να δούμε κάποιους καταρράκτες απέναντί μας. Στην συνέχεια το μονοπάτι ανηφορίζει και φθάνουμε στον δρόμο (άσφαλτος) που οδηγεί στο χωριό Καλαρίτες. Στο σημείο εδώ του δρόμου το υψόμετρο είναι 910 μέτρα. Όπως φθάνουμε στον δρόμο,δεξιά μας πηγαίνει για Καλαρίτες. Εμείς πηγαίνουμε αριστερά και προχωράμε μέσα στο δρόμο για περίπου 2 χιλιόμετρα με ομαλή κατηφορική πορεία και φθάνουμε σε μία χαρακτηριστική μεγάλη φουρκέτα του δρόμου(υψόμετρο 800 μέτρα).Στα δεξιά μας μπαίνουμε στην καταπράσινη χαράδρα του ποταμού Χρούσια. Χρούσιος λεγόταν ο εγγονός του Αχιλλέα.

 

Υπάρχει και πινακίδα που δείχνει προς την χαράδρα. Μια πετρόκτιστη σκάλα για λίγα μέτρα, λίγος χωματόδρομος και σε λίγο στα αριστερά μας βλέπουμε το πετρόκτιστο γεφύρι της ΄Κουιάσας-Πουλιάνα'. Η πλαγιά που ορθώνεται αριστερά μας λέγεται Πουλιάνα. Η λέξη Κουιάσα σημαίνει 'σκιερό μέρος', που όντως μέσα στην χαράδρα χάνεται ο ήλιος από την δενδρώδη βλάστηση. Το γεφύρι ονομάζεται και 'Νταμίρη' από κάποιο χορηγό έμπορο.Περνάμε πάνω από το γεφύρι και βρισκόμαστε στην αριστερή πλευρά όπως μπήκαμε.Προχωράμε το καταπράσινο μονοπάτι έχοντας δεξιά το ποτάμι, περνάμε πάνω από μία μικρή μεταλλική γεφυρούλα με το νερό να περνάει από κάτω και φθάνουμε σε ένα παλιό νερόμυλο ο οποίος έχει ανακαινισθεί σε καφέ και λειτουργεί μόνο τα καλοκαίρια.

Συνεχίζουμε ακόμα πιο μέσα και φθάνουμε σε βάθρες που δημιουργούνται με μικρούς καταρράκτες. Από την απέναντι πλευρά κατεβαίνουν μεγαλύτεροι καταρράκτες που έρχονται από το χωριό Καλαρίτες που βρίσκεται πάνω από την χαράδρα. Εδώ πραγματικά νομίζεις ότι βρίσκεσαι σε ζούγκλα. Εδώ στις βάθρες σταματάμε και γυρνάμε τα ίδια βήματα προς τα πίσω. Ξαναπερνάμε τον νερόμυλο ,ξαναπερνάμε το πέτρινο γεφύρι και ερχόμαστε προς την έξοδο .Δεν βγαίνουμε όμως μέχρι τον δρόμο, αλλά στα αριστερά θα δούμε πέτρινα φαρδιά σκαλοπάτια(καινούργια) με ανοξείδωτο στρογγυλό κάγκελο..Τα ανεβαίνουμε και βρισκόμαστε στο παλιό μονοπάτι που θα μας οδηγήσει στους Καλαρίτες. Τα σημάδια και εδώ είναι κόκκινα και το μονοπάτι(η σκάλα των Καλαριτών) με ελικοειδή πορεία φθάνει στην κάτω πλευρά του χωριού. Η θέα είναι καταπληκτική με το χωριό να αναπτύσσεται στην πλαγιά πάνω από την χαράδρα. Βρισκόμαστε στα κάτω σπίτια του χωριού τα οποία με τα πάνω έχουν υψομετρική διαφορά κοντά στα 100 μέτρα.

Μπαίνουμε στο χωριό και μέσα από καλντερίμια φθάνουμε στην κεντρική πλατεία(υψόμετρο 1150 μέτρα),η οποία μοιάζει σαν ανοικτό υπαίθριο θέατρο. Δίπλα στην πλατεία μπορούμε να επισκεφθούμε το αρχοντικό της κυρίας Κατερίνας(δασκάλα του χωριού) που χτίστηκε το 1872.Είναι μουσείο και μπορούμε να δούμε ότι παραδοσιακό και ιστορικό υλικό αφορά την περιοχή. Πάνω από την πλατεία να επισκεφθούμε το παραδοσιακό καφενείο-παντοπωλείο 'Ακανθος', που χρονολογείται πριν από 180 χρόνια περίπου. Την ονομασία του την πήρε από μία αρχαία πόλη που ονομαζόταν 'Ακανθα' και ήταν στην χαράδρα του Κάρλιμπου ποταμού που περάσαμε στην πορεία μας.Συνεχίζουμε την βόλτα μας για να δούμε την ομορφιά του χωριού με τα λιθόστρωτα καλντερίμια τις πέτρινες βρύσες και τα πέτρινα αρχοντικά.

Οι Καλαρίτες είναι χτισμένες στις δυτικές πλαγιές της οροσειράς της Πίνδου(Περιστέρι) του ν.Ιωαννίνων. Το χωριό ήκμασε τον 18ο αιώνα με το εμπόριο υφαντών, με δέρματα από ζώα και άλλα. Όμως έχουμε και μία μεγάλη ανάπτυξη με την ενασχόληση της αργυροχρυσοχοίας. Η οικογένεια Βούλγαρη που κατάγεται από εδώ, άνοιξε τον πρώτο οίκο Bulgari στην Ρώμη το 1881, που υπάρχει ακόμα και σήμερα. Το όνομα Καλαρίτες ανάγεται στο βλάχικο Galar που σημαίνει ιππέας, έφιππος και προστίθεται και το επίθεμα -ιτες. Έχει ανακηρυχθεί παραδοσιακό διατηρητέο χωριό και δεν κυκλοφορούν αμάξια μέσα στο χωριό.

Αφού κάνουμε την βόλτα μας, από την πλατεία του χωριού συνεχίζουμε με βόρεια κατεύθυνση για το χωριό Σιράκο. Βγαίνουμε από λιθόστρωτο δρόμο έξω από το χωριό. Στην συνέχεια γίνεται χωματόδρομος και λίγο πιό πέρα αρχίζει από αριστερά μας το μονοπάτι. Υπάρχει πινακίδα που γράφει προς Σιράκο για τυχόν λάθος. Προχωράμε το μονοπάτι και σε λίγο θα δούμε απέναντι μας στην άλλη πλαγιά, το πανέμορφο πετρόκτιστο Βλαχοχώρι Σιράκο.Νομίζω αυτή η εικόνα θα μένει αξέχαστη στην μνήμη όλων. Μας χωρίζει από το χωριό η χαράδρα του Χρούσια ποταμού που συνεχίζει μπροστά μας και δεξιά και εδώ λέγεται και φαράγγι του Σταυραετού. Αυτή την χαράδρα πρέπει να την κατέβουμε και να ανέβουμε απέναντι για να βρεθούμε στο Σιράκο. Συνεχίζουμε στο εμφανέστατο μονοπάτι που γίνεται πετρόκτιστο και αρχίζει να κατηφορίζει. Είναι προστατευμένο με πέτρινο τοίχο και ανοξείδωτα στρογγυλά κάγκελα. Συνεχίζουμε την κατάβαση με ελικοειδή πορεία. Όπου χρειάζεται υπάρχει προστασία με τα ανοξείδωτα κάγκελα να υπάρχουν. Η θέα φυσικά προς την καταπράσινη από ποικιλία δένδρων χαράδρα, σε συνδυασμό με τους καταρράκτες που είναι απέναντί μας και το νερό του ποταμού είναι φανταστική. Φθάνουμε στην κοίτη του ποταμού και περνάμε απέναντι πάνω από μεταλλική γεφυρούλα που στηρίζεται στις βάσεις παλιού πετρόκτιστου γεφυριού το οποίο έχει χαλάσει.

Συνεχίζουμε με ανηφορική πορεία και φθάνουμε στα πρώτα σπίτια στο Σιράκο(υψόμετρο 1170 μέτρα).Προχωράμε για την βόλτα στο χωριό να το θαυμάσουμε. Και στο Σιράκο υπάρχει υψομετρική διαφορά πάνω από 100 μέτρα στην ανάπτυξη του. Το χωριό διατηρεί απόλυτα την παραδοσιακή ηπειρώτικη αρχιτεκτονική, με τις χαρακτηριστικές στέγες από σχιστόλιθο, με τα πετρόκτιστα σπίτια, με τα πέτρινα καλντερίμια και με τις σκαλιστές βρύσες. Είναι άθικτο το παραδοσιακό του χρώμα και ανέγγιχτο στο πέρασμα του χρόνου. Μπορούμε να δούμε το τριώροφο σχολείο, που είναι και το μεγαλύτερο του χωριού. Να δούμε το τριώροφο αρχοντικό του ποιητή Κώστα Κρυστάλλη που κατάγεται από εδώ,το οποίο έχει γίνει μουσείο και στεγάζει και την βιβλιοθήκη του χωριού.

Μετά την βόλτα στο χωριό προχωρούμε προς την δυτική έξοδο και θα περάσουμε δίπλα από ένα νερόμυλο. Στην συνέχεια πάνω από πετρόκτιστη γέφυρα, από πέτρινη βρύση και πάνω σε λιθόστρωτο δρόμο θα συνεχίσουμε για την επόμενη πετρόκτιστη γέφυρα και θα τερματίσουμε στο δρόμο(υψόμετρο 1130 μέτρα).Εδώ σταματάνε οι επισκέπτες και πηγαίνουν με τα πόδια στο χωριό διότι δεν επιτρέπονται αυτοκίνητα μέσα.  

Πάνω από το Σιράκο ορθώνεται το όρος Λάκμος της οροσειράς της Πίνδου και το χωριό κτίστηκε τον 15ο αιώνα από Βλαχόφωνους πληθυσμούς.Έχει ανακηρυχθεί διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός.Η λέξη 'Σεράκο'είναι βλάχικη.Σημαίνει φτωχός τόπος και άγονο έδαφος.Οι κάτοικοι του ασχολήθηκαν και αυτοί με την αργυροχρυσοχοία.

Ώρες Πορείας: 5-5:30(χωρίς τις στάσεις)                                         

Βαθμός δυσκολίας: 1(σε μερικά σημεία μπορούμε να πούμε και 1+)

Χιλιομετρική απόσταση: 13,5 χλμ

*Να αναφέρω ότι εάν κάποιος επιθυμεί να περπατήσει περισσότερο, υπάρχει η δυνατότητα για επίσκεψη(που πραγματικά αξίζει) στην μονή Κηπίνας. Από την μεγάλη φουρκέτα του δρόμου(δηλαδή από το σημείο που μπήκαμε στην χαράδρα του Χρούσια ποταμού),προχωράμε αριστερά τον δρόμο για 2 χλμ και βρισκόμαστε στην μονή Κηπίνας.Μετά την επίσκεψή μας ξαναγυρίζουμε τον ίδιο δρόμο προς τα πίσω και ξαναβρισκόμαστε στην είσοδο για την χαράδρα του Χρούσια ποταμού. Έτσι θα προσθέσουμε 1-1:30 ώρα στον χρόνο μας ακόμα. Η μονή είναι σφηνωμένη σε ένα κατακόρυφο βράχο και είναι αφιερωμένη στην κοίμηση της Θεοτόκου. Χτίστηκε το 1212 και το όνομά της το πήρε από τους κήπους που καλλιεργούσαν εκεί. Επίσης χρησιμοποιήθηκε και σαν κρυψώνας στις επαναστάσεις.