Τα θεμέλια του αθλητικού ήθους

Το έχουμε πει πολλές φορές στο παρελθόν, θα το επαναλάβουμε και σήμερα – οι απανταχού δρομείς αποτελούν μια μεγάλη οικογένεια. Όλοι όσοι μοιραζόμαστε «του δρόμου τη χαρά», που συναντιόμαστε από καιρό σε καιρό σε βουνά, δρόμους, στάδια κι αγώνες, όσοι συνομιλούμε ηλεκτρονικά ή δια ζώσης για το πάθος μας, έχουμε πολύ περισσότερα κοινά απ’ όσα φαινομενικά μας χωρίζουν – ηλικία, εμπειρίες, κίνητρα, φυσική κατάσταση ή αγωνιστικές επιδιώξεις. Πολύπειροι αθλητές ή νεότευκτοι αθλούμενοι, είμαστε όλοι δρομείς και μοιραζόμαστε την ίδια αγάπη. Πέραν της αγάπης ωστόσο, αν (πρέπει να…) υπάρχει και κάτι άλλο που χαρακτηρίζει και συνδέει, αυτό για το γράφοντα είναι το αθλητικό ήθος. Για τούτο θα ήθελα να μιλήσουμε σήμερα…

 

Αποδεικνύεται ιστορικά ότι σε περιόδους κρίσεων, το πρώτο πράγμα που δοκιμάζεται έντονα σε μια κοινωνία είναι η (ατομική και συλλογική) ηθική. Όταν το άτομο αντιμετωπίζει προβλήματα επιβίωσης, η (όποια) προσωπική ηθική είναι εύκολο να περάσει σε δεύτερη μοίρα – οι εκπτώσεις έρχονται εύκολα, και ίσως τότε φαντάζει άκαιρη πολυτέλεια η επίκληση σε αξίες και ιδανικά. Περιττό να πούμε πόσο επώδυνα επικίνδυνο μπορεί να αποβεί κάτι τέτοιο, και για τούτο είναι απόλυτα αναγκαίο να μην ξεχνάμε τη σημασία του ήθους.

Όσον αφορά στα καθ’ ημάς – σε μια περίοδο που η ελληνική κοινωνία παρακολουθεί σοκαρισμένη τις αποκαλύψεις τις σχετικές με τον χώρο του αθλητισμού και του θεάτρου, σε μια εποχή που οι καταγγελίες έρχονται η μία μετά την άλλη σε μορφή χιονοστιβάδας, για να δείξουν ότι δυστυχώς ο βασιλιάς είναι γυμνός, οφείλουμε όλοι, ο καθένας από τη μεριά του να αναδείξουμε ξανά τη σημασία του ήθους. Σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας, και εν προκειμένω στον αθλητισμό.

Ο αθλητισμός είναι πολιτισμός, και ως μορφή πολιτισμού (πρέπει να) έχει το ήθος ως αυτονόητο χαρακτηριστικό του. Εάν αυτό απουσιάζει, τότε η αθλητική δραστηριότητα ολισθαίνει σε μια άσκοπα επεναλαμβανόμενη σωματική άσκηση, χωρίς τα πολλαπλασιαστικά οφέλη για τον αθλούμενο και την κοινωνία – τόσο απλά.Δεν μπορούμε να μιλάμε για αθλητισμό χωρίς την ευγενή άμιλλα. Δεν μπορούμε να μιλάμε για αθλητισμό από τον οποίο απουσιάζουν ο σεβασμός προς τον άνθρωπο, η ενσυναίσθηση, η ταπεινοφροσύνη, η ευγένεια. Όταν τα παραπάνω αντιμετωπίζονται ως αδυναμία, κάτι τραγικά λάθος έχει συμβεί.Αντίθετα – αυτά τα χαρακτηριστικά είναι που θα ενισχύσουν και θα αναδείξουν τις αθλητικές δυνατότητες, μαζί με τη στοχοπροσήλωση, την αυτοπειθαρχία και τη σκληρή δουλειά. Ο αθλητισμός όμως δεν είναι μόνο επιδόσεις. Το περί δικαίου συναίσθημα, η γενναιότητα, η ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών, χαρακτηρίζουν και διακρίνουν έναν μεγάλο αθλητή. Οι επιδόσεις θα έλθουν και θα παρέλθουν, αυτό που μένει τελικά είναι ο άνθρωπος.

Ο αθλητισμός μας παρέχει μια μοναδική ευκαιρία – να προσπαθήσουμε να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Όχι απλώς ταχύτεροι ή δυνατότεροι, αλλά περισσότερο ανθρώπινοι, συνολικά. Μακάρι γονείς, προπονητές και γυμναστές να μην το ξεχνούν… Προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να κινηθούμε όλοι, εάν θέλουμε ο αθλητισμός στη χώρα μας να ανακτήσει το πραγματικό του πρόσωπο. Και παρά την ασχήμια των ημερών, διατηρούμε την πίστη και την αισιοδοξία μας… Ο σκοπός είναι ιερός, δε νομίζετε;

Υστερόγραφο προσωπικό – ο Πλάτωνας έλεγε ότι τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής. Βλέπω ολοένα και συχνότερα αθλητές να ανεβαίνουν στο βάθρο φορώντας γυαλιά ηλίου, τα οποία καλύπτουν το βλέμμα τους και δεν επιτρέπουν στον παρατηρητή να προσπαθήσει να αποκωδικοποιήσει τις σκέψεις τους. Ενδεχομένως να είμαι παλιομοδίτης, δεν ξέρω – όμως επιτρέψετέ μου το σχόλιο, δεν μου αρέσει ως εικόνα… Εξηγούμαι – ειδικά τη στιγμή της απονομής, το βλέμμα σας συγκεντρώνει όλη τη συγκίνηση, τη ψυχική φόρτιση, τη συναισθηματική πλημμύρα. Ανθρώπινα χαρακτηριστικά, σε κάποιον που εκείνη τη στιγμή φαντάζει υπεράνθρωπος. Είναι κρίμα να στερείτε αυτήν την «εξομολόγηση» από τους θεατές που σας χειροκροτούν. Δεν είναι απαίτηση αδιακρισίας – είναι η αναζήτηση ηρώων, ινδαλμάτων και έμπνευσης, ό,τι δηλαδή χαρίζει στο κοινό απλόχερα ένας πρωταθλητής, και ειδικά τέτοιες εποχές, τα έχουμε ανάγκη περισσότερο από ποτέ.

Δώστε στους νέους το δικαίωμα του σφάλλειν

Εφηβεία… Υπέροχη ηλικία αλήθεια… Το παιδί που ήμασταν μένει σιγά σιγά πίσω, κι ο ενήλικος που θα γίνουμε δεν έχει έρθει ακόμη. Ο έφηβος ψάχνει να βρει το δρόμο του προς αυτό που πρόκειται να γίνει. Περιττό να αναφερθούμε εδώ για την κρισιμότητά της ως αναπτυξιακό στάδιο. Ειδικότερα στους αθλητές, εδώ μπαίνουν και αναπτύσσονται τα θεμέλια της μελλοντικής τους σταδιοδρομίας. Οι φυσικές κλίσεις και δεξιότητες που εντοπίζονται κατά την παιδική ηλικία, στην εφηβεία θα αναπτυχθούν περεταίρω. Εκεί θα αρχίσει η σκληρή δουλειά που θα επιτρέψει στα φυσικά ταλέντα να σχηματοποιηθούν και να ανθίσουν. Ο έφηβος αθλητής βρίσκεται στην αρχή ενός υπέροχου κόσμου. Για τούτο, όλοι όσοι θα δουλέψουν μαζί με τα νέα παιδιά (γονείς και προπονητές) πρέπει να έχουν πλήρη συναίσθηση της ευθύνης της θέσης τους.

Εφηβεία χωρίς λάθη δεν υπάρχει. Το σφάλλειν είναι απαραίτητο στοιχείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Οφείλουμε όχι μόνο να επιτρέπουμε, αλλά και να καλλιεργούμε την φυσική περιέργεια και την εγγενή τάση των εφήβων στην εξερεύνηση και την αναζήτηση των ορίων τους – όπως ωστόσο οφείλουμε σε αυτήν την αναζήτηση να είμαστε δίπλα τους. Σύμμαχοι, συνεργοί, παρέχοντας στήριξη, φροντίζοντας το ρίσκο κάθε φορά να είναι εντός ασφαλών ορίων.

Τα νέα παιδιά είναι η ελπίδα που έχουμε για το μέλλον. Ας μην τα κρίνουμε αφ’ έδρας, αλλά ας στεκόμαστε αρωγοί δίπλα τους. Μην παρεξηγηθώ – δεν μιλάω για λευκή επιταγή, ούτε συγχέουμε την ελευθερία με την ασυδοσία. Όμως όταν εξαντλούμε την αυστηρότητά μας στα νέα παιδιά, διυλίζουμε την καμήλα και καταπίνουμε τον κώνωπα, ξεχνώντας ότι τα δικά τους λάθη είναι η δική μας αποτυχία ως παιδαγωγοί. Ας κρατήσουμε παρακαλώ τα λόγια του Μπέκετ: «Προσπάθησες; Απέτυχες; Άνευ σημασίας. Να προσπαθήσεις ξανά, να αποτύχεις ξανά, να αποτύχεις καλύτερα».

Πλάτωνας, Γκάντι, Αγ. Αυγουστίνος, 17 ρήσεις – και τι λέει το βατράχι…

Όταν ήμουν μικρός δεν διάβαζα. Οι λόγοι, πολλοί. Προτιμούσα να είμαι έξω, να παίζω. Ανακάλυψα όψιμα τη χαρά της ανάγνωσης, και μπορώ να πω ότι άνοιξαν μπροστά μου νέοι δρόμοι. Έχω πει πολλές φορές στο παρελθόν ότι το είναι μας είναι το μυαλό μας, κι ένας αθλητής οφείλει να ασκεί το μυαλό του εξ ίσου με το σώμα του. Συνιστώ στα νέα παιδιά να μην επαναλάβουν το δικό μου λάθος, και να δοκιμάσουν να διαβάσουν – θα εκπλαγούν ευχάριστα… Επιτρέψτε μου να μοιραστώ εδώ μαζί σας κάποιες ρήσεις μεγάλων διανοητών, που με επηρέασαν ιδιαίτερα. Δεν φιλοδοξώ να γράψω κάποιο εγχειρίδιο, ωστόσο θα νοιώσω μεγάλη ικανοποίηση αν έστω και ένας από τους αναγνώστες έχει να θυμάται κάτι από τα χρυσά λόγια που απανθίζονται παρακάτω. Δείτε πώς μπορούν να αφορούν τον χώρο μας, πέρα από την (δεδομένη) γενικότερη αξία τους. Άλλωστε, «… η ζωή είναι όπως το ποδήλατο. Πρέπει να προχωράς για να μη χάσεις την ισορροπία σου».



1.Η βία δεν πρέπει να υπερβαίνει ποτέ τη δύναμη του λόγου. Η βία δεν είναι ποτέ λύση. Ό,τι κι αν μας φέρνει αντιμέτωπους, είμαστε πάντα συναθλητές, όχι εχθροί. Καλό είναι οι όποιες διαφορές να μένουν εντός των αγωνιστικών χώρων – όταν δεν συμβαίνει αυτό, υπάρχουν πάντα οι αρμόδιοι μηχανισμοί της πολιτείας. Η βία, φυσική ή λεκτική, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΛΥΣΗ.

2.Το κακό είναι ατυχής συνέπεια της ελεύθερης βούλησης, και πρέπει να έχουμε συναίσθηση του κακού. Υπάρχουν πάρα πολλοί λόγοι για τους οποίους ένας αθλητής μπορεί να ολισθήσει σε εσφαλμένες επιλογές, που αντιβαίνουν τους κανόνες της ηθικής και του δικαίου. Χρήση παράνομων ουσιών, παραποίηση αποτελεσμάτων, παραβάσεις κάθε λογής, είναι φαινόμενα που υπήρχαν και υπάρχουν – κι ενώ γράφαμε πιο πάνω ότι οι νέοι έχουν δικαίωμα στο λάθος, οφείλουμε επίσης να αναγνωρίσουμε ότι ως ενήλικες έχουμε την ευθύνη των πράξεων μας. Είμαστε υπόλογοι γι’ αυτές, και πρέπει να δεχόμαστε όρθιοι τις συνέπειές τους.

3.Το μυστικό για κάθε ευτυχία βρίσκετε στο να αγαπάμε. Η αγάπη γεννάει καλές πράξεις και σκέψεις.

4.Αγάπα, και κάνε ό,τι θέλεις. Αν σωπάσεις, να σωπάσεις με αγάπη. Αν φωνάξεις, να φωνάξεις με αγάπη. Αν συγχωρέσεις, να συγχωρέσεις με αγάπη.

5.Το μέτρο της αγάπης, είναι να αγαπάς χωρίς μέτρο. Αγάπη, τι άλλο; Αγαπάμε τους ανθρώπους, κι η αγάπη πάντα επιστρέφει και πολλαπλασιάζεται… Δεν μπορώ να φανταστώ ενασχόληση με τον αθλητισμό με οποιονδήποτε τρόπο και σε οποιοδήποτε επίπεδο που να μην κινητοποιείται από την αγάπη. Ο αθλούμενος του σαββατοκύριακου που ξυπνάει αχάραγα ώστε να συνδυάσει την αγάπη του με τις άλλες υποχρεώσεις του, ο αθλητής που υποφέρει ξανά και ξανά για να βελτιώσει κατά τι την επίδοσή του, ο εθελοντής που στήνεται με τις ώρες στον ήλιο ή στο κρύο για να υποστηρίξει την προσπάθεια των αγωνιζομένων, ο θεατής που τους επευφημεί – τι τους συνδέει, αν όχι η αγάπη;

6.Η ευτυχία καθενός εξαρτάται από τον εαυτό του.

7.Η ευτυχία είναι ο μόνος στόχος που αξίζει να επιδιώκουμε. Είναι η μόνη έννοια που δεν έχει ανάγκη από εξωτερικούς παράγοντες για να αποτιμηθεί. Η ευτυχία κάθε ενός εξαρτάται από τον εαυτό του. Ναι, η ευτυχία είναι επιλογή. Προφανώς και υπάρχουν προβλήματα, προφανώς αντιμετωπίζουμε δυσκολίες (πώς αλλιώς;), όμως, όσο δεν μιλάμε για σοβαρά προβλήματα υγείας, η ευτυχία είναι άποψη και στάση ζωής.

8.Η συγχώρεση είναι πιο αντρίκια από την τιμωρία. Εδώ, άνευ λοιπών σχολίων…

9.Νιώθω ευλογημένος γι αυτό που είμαι. Εύχομαι και ελπίζω και για σένα το ίδιο. Προϋποθέτει αρκετή δουλειά με τον εαυτό μας, ώστε να επιτύχουμε εκείνη την εσωτερική ηρεμία και γαλήνη που μας επιτρέπει να την προβάλλουμε και στους γύρω μας. Αλλά όταν γίνει αυτό, τα οφέλη είναι πολλαπλασιαστικά, για όλους…

10.Ποτέ μου δεν κατάλαβα πώς γίνεται οι άνθρωποι να νιώθουν περηφάνεια ταπεινώνοντας τους συνανθρώπους τους. Όσο και αν υπερέχει κάποιος αθλητικά από τους συναθλητές του, η αλαζονεία είναι ο χειρότερος σύμβουλος. Να θυμάστε – είναι ύπουλη, και επιστρέφει πάντα…Ή, όπως αλλιώς λέμε στο νησί – καλοχαιρέτατσοι πεζούς όντε καβαλικέψεις, για να σε χαιρετούν κι αυτοί όντε θα ξεπεζέψεις…

11.Η αρετή δεν έχει αφεντικό. Όποιος την τιμά, έχει περισσότερη. Και η ευγένεια, θα συμπληρώσω εγώ – ο ευγενής αθλητής είναι νικητής πριν ακόμη ξεκινήσει ο αγώνας.

12.Η απληστία και η σπατάλη διαιωνίζουν τη φτώχεια, η οποία αποτελεί βία κατά της ανθρωπότητας.Εφ όσον μιλάμε για επαγγελματικό αθλητισμό, οι αμοιβές και οι χορηγοί είναι αναπόσπαστα στοιχεία του. Αυτό από μόνο του δεν είναι κακό. Κι ενώ η σχετική συζήτηση δεν εξαντλείται μέσα σε λίγες γραμμές, να πούμε μόνο ότι τα προβλήματα ξεκινούν όταν παρεισφρύει στην εξίσωση η υπερβολή και η ασυμμετρία. Είναι η απληστία και η σπατάλη των ελάχιστων (αθλητών και χορηγών) πουφτωχοποιεί το σύνολο του αθλητισμού. Αυτή η ανισορροπία αποτελεί βία κατά του υγιούς αθλητισμού και καταστρατηγεί το ευ αγωνίζεσθε.

 

13.Ευτυχισμένος όποιος δεν κρατάει τίποτα για τον εαυτό του, και πλούσιος όποιος ευχαριστιέται με τα λίγα και τα απλά.

14.Το μυστικό της επιτυχίας είναι να ακολουθείς το ένστικτό σου. Να δείχνεις τρελός μα να είσαι σοφός. Στην εποχή του ψυχρού επαγγελματισμού, τα πάντα καταμετρούνται και αναλύονται.Οι αριθμοί (συνήθως…) λένε την αλήθεια, κι ο γράφονταςπολλές φορές στο παρελθόν έχει τονίσει τη σημασία των υπολογισμών μέσα από τους πίνακες που επενδύουν τα άρθρα του. Κι ωστόσο, το ένστικτο κι η υγιής τρέλα είναι εξίσου σημαντικοί παράγοντες στο δρόμο προς την επιτυχία. Ας μην αφήνουμε τη φαντασία και τον αυτοσχεδιασμό να σβήσουν, και ας τους δίνουμε τη θέση και την αξία που τους αναλογούν. Ο αθλητισμός είναι και παιχνίδι – αν το θυμόμαστε όλοι, elitκαι αθλούμενοι, θα εντυπωσιαστούμε από τα αποτελέσματα αυτής της προσέγγισης.

15.Πρέπει να αρνούμαστε τα μη αναγκαία πλούτη και να καλλιεργούμε την αλληλεγγύη.

16.Έχω ανάγκη από ελάχιστα πράγματα, και τα ελάχιστα που έχω, ελάχιστα τα έχω ανάγκη. Έχουμε ανάγκη από αυτό που αγαπάμε, τίποτε άλλο.

17.Ρώτησαν τον Δαλάι Λάμα τι τον εκπλήσσει περισσότερο στον κόσμο. Είπε «Ο Άνθρωπος. Θυσιάζει την υγεία του για να βγάλει χρήματα. Ύστερα θυσιάζει τα χρήματα για να ανακτήσει την υγεία του. Ανησυχεί για το μέλλον οπότε δεν απολαμβάνει το παρόν, και ως αποτέλεσμα δεν ζει ούτε το παρόν ούτε το μέλλον. Ζει σαν να μην πρόκειται να πεθάνει, και πεθαίνει δίχως να έχει ζήσει στην πραγματικότητα.» Ας το θυμόμαστε αυτό συνεχώς…

18.Συζητούσα κάποτε με έναν πολύ ξεχωριστό άνθρωπο, που τίμησε μοναδικά τις Ένοπλες Δυνάμεις υπηρετώντας στο σώμα των ΟΥΚ. Από τα επίλεκτα «βατράχια» της χώρας μας, με πολλές και απίστευτες εμπειρίες, τον ρώτησα χάριν συζήτησης τι θα ήθελε να είναι: Ράμπο, καμικάζι ή κομάντο; Η απάντησή του μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση τότε. «Θα επέλεγα τη δύναμη και την ψυχή των Ράμπο, την extreme αυτοθυσία των καμικάζι και την εμπειρία, την οξυδέρκεια και την ταχύτητα λήψης αποφάσεων των κομάντο.» Ας προσπαθήσουμε να τα συνδυάζουμε κι εμείς, στους αγώνες και τη ζωή μας…

Ο Αϊνστάιν έλεγε ότιο προσωπικός μας κόσμος είναι προϊόν του τρόπου που σκεφτόμαστε. Θα αλλάξουμε τον κόσμο μας μόνο αν διαφοροποιήσουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Ποτέ δεν είναι αργά να κάνουμε την αλλαγή. Μην αφήσετε κανέναν να σας κάνει να πιστέψετε το αντίθετο.

Εν κατακλείδι

Από την παραπάνω φωτογραφία, έχουν περάσει σχεδόν 20 έτη… Ήταν κατά την υποδοχή της Ολυμπιακής φλόγας στο Ηράκλειο, 9 Ιουλίου του 2004. Ο υπογράφων του κειμένου Στέφανος Αντωνάκης μαζί με 2 εξαιρετικούς αθλητές ημιαντοχής και αντοχής, τα δίδυμα αδέρφια Μίλτο και Νίκο Καμπιτάκη. Δίνοντας το παρόν εδώ και 40 χρόνια σε κάθε είδους αγώνα δρόμου εντός και εκτός Κρήτης, τα «καμπιτάκια» για τους φίλους τους, άφησαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους στο χώρο… Να στε πάντα καλά φίλοι μου…

Κλείνοντας, θα ήθελα να στείλω όλη μου την αγάπη στην Ράνια Ρεμπούλη και στην πανέμορφη Λέρο. Η επί δυο φορές πανελληνιονίκης στον ΑΜΑ και εκπρόσωπος της χώρας μας στο Ρίο του 2016 (μαζί με τη Σοφία Ρήγα και την Παναγιώτα Βλαχάκη), στις 28/11/2020 έφερε στον κόσμο ένα πανέμορφο κοριτσάκι. Ράνια, όσα τα χιλιόμετρα, τόσες οι ευχές! Με το καλό ξανά μαζί μας, στους δρόμους και τους αγώνες… Σε περιμένουμε!

Ηράκλειο, 20/02/2021

Με τιμή, Στέφανος Αντωνάκης